การปิดเรียนในภาวะโรคระบาด: ข้อกังวล ความท้าทาย โอกาส และแนวทางการจัดการของประชาคมโลก

ยูเนสโกเผยผลการสำรวจข้อมูลเด็กและเยาวชนที่ตกหล่นล่าสุดเมื่อเดือนเมษายน 2563 พบว่าในภาวะการระบาดของไวรัสโควิด 19 มีผู้เรียนกว่า 1.3 พันล้านคนยังคงตกหล่นและไม่สามารถกลับเข้าเรียนได้ แม้ในบางประเทศจะเริ่มเปิดเรียนแล้ว

ยูเนสโกรายงานผลการสำรวจ 199 ประเทศทั่วโลก พบว่าปัจจุบันมี 12 ประเทศได้กลับมาจัดการเรียนการสอน ในห้องเรียน 52 ประเทศได้กำหนดวันเปิดเรียนแล้ว 7 ประเทศอยู่ระหว่างวางแผนการเปิดเรียน ในขณะที่อีก 128 ประเทศยังไม่ได้พิจารณาการประกาศเรื่องการเปิดเรียน โดยห้วงเวลาของการเปิดเรียนในแต่ละประเทศนั้นมีความแตกต่างกันเนื่องจากทุกประเทศคำนึงถึงความปลอดภัยและสุขภาพของผู้เรียน ครู และครอบครัวเป็นสำคัญ

ยูเนสโก จึงทำหน้าที่เป็นสื่อกลางของประเทศสมาชิกในการจัดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ได้จัดการสัมมนาชุมชนแห่งการเรียนรู้ (Webinars) เพื่อประเทศสมาชิกได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับเงื่อนไขและแนวทางการเปิดเรียนของสถาบันการศึกษา เมื่อวันที่ 24 เมษายน 2563 และในวันที่ 29 เมษายน 2563 ยูเนสโกยังได้จัดการประชุมทางไกลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการจาก 13 ประเทศเพื่อแลกเปลี่ยนแนวทางการจัดการเรียนการสอนในภาวะการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด 19 และการพิจารณาการเปิดเรียนของประเทศสมาชิก โดยได้ยกตัวอย่างการเปิด-เปิดสถานศึกษาและมาตรการจัดการเรียนการสอนในช่วงการระบาดของไวรัสโควิด 19 ในบางประเทศ ดังนี้

ประเทศ	การเปิด-ปิดสถานศึกษา	มาตรการจัดการเรียนการสอน
จีน	โรงเรียนประมาณร้อยละ 30 - 40 ได้กลับมาเปิดการเรียนการสอนแล้ว	เปิดสอนออนไลน์ควบคู่กับการสอนในห้องเรียน
ญี่ปุ่น	โรงเรียนประมาณร้อยละ 30 - 40 ได้กลับมาเปิดการเรียนการสอนแล้ว	- เปิดเรียนโดยคำนึงถึงระดับการแพร่กระจายของไวรัสในพื้นที่ต่าง ๆ - จัดเตรียมแนวทางการเปิดเรียนโดยมีข้อระวังด้านสุขภาพและความปลอดภัย
สปป. ลาว	- มีกำหนดเปิดสถานศึกษาในวันที่ 18 พฤษภาคม 2563 (สำหรับระดับที่จำเป็นต้องมีการจัดสอบ) - มีกำหนดเปิดสอนในระดับอื่น ๆ ช่วงปลายเดือนพฤษภาคม	- การสอนในห้องเรียน: ให้เข้มงวดในการวัดอุณหภูมิผู้เข้าเรียน การใส่หน้ากาก และการรักษาระยะห่าง - การสอนในพื้นที่ห่างไกล : ให้มีการเรียนการสอนทางไกลอย่างต่อเนื่อง ผ่านช่องทางต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นทางโทรทัศน์และวิทยุ
สิงคโปร์	- มีกำหนดเปิดเรียนวันที่ 19 พฤษภาคม 2563 โดยเริ่มจากระดับที่คาบเกี่ยวกับการเลื่อนระดับชั้นหลัก อาทิ ป. 6 ม. 3 เป็นต้น - การให้บริการของสถานศึกษาสำหรับนักเรียนที่จำเป็นต้องใช้อุปกรณ์การเรียนของโรงเรียนหรือการสนับสนุนใด ๆ จากโรงเรียนสามารถทำได้ด้วย	- ในการเปิดเรียน ให้โรงเรียนมีมาตรการ ดังนี้    1) มีการรักษาระยะห่างในการจัดการเรียนการสอน    2) ให้เรียนเป็นกลุ่มเล็ก (หรือเรียนแบบ 1 ต่อ 1) และสลับวันกันมาเรียนในหนึ่งสัปดาห์    3) ห้ามนักเรียนออกนอกสถานศึกษาในวันที่มาเรียนโดยเด็ดขาด และ    4) ให้ทุกคนต้องใส่หน้ากาก - โรงเรียนจะให้บริการในช่วงระหว่างวันหยุดด้วย หากผู้ปกครองต้องไปทำงานและไม่มีคนดูแลบุตร - สำหรับครูที่มาทำงานในช่วงวันหยุดเดือนเมษายนจะได้รับการชดเชยวันหยุดในเดือนพฤษภาคมต่อไป
อิหร่าน	- มีกำหนดเปิดโรงเรียนในช่วงเดือนกันยายน - มีกำหนดเปิดเรียนในระดับอุดมศึกษาเมื่อพร้อม (สามารถเปิดก่อนระดับประถมศึกษาได้หากสถานการณ์ของโรคระบาดคลี่คลาย)	- พิจารณาการจัดการศึกษาให้มีความต่อเนื่องเพื่อให้จบเทอมปัจจุบัน
เดนมาร์ก	- เปิดให้มีการเรียนการสอนตั้งแต่วันที่ 15 เมษายน 2563	- มีการกำหนดหลักเกณฑ์ และมาตรการที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพและอนามัย - กำหนดให้เว้นระยะห่างทางสังคม (Social Distance) - มีการเปิดสายด่วน และเว็บไซต์เฉพาะสำหรับตอบคำถามต่าง ๆ
อิตาลี	- มีกำหนดให้โรงเรียนกลับมาเปิดการเรียนการสอนในช่วงเดือนกันยายน	- จ้างงานครูกว่า 24,000 คนเพิ่มเพื่อให้ครูรุ่นใหม่ได้เข้าสู่ระบบ - อยู่ระหว่างการเตรียมการจัดการเรียนการสอนเพื่อชดเชยในส่วนที่ปิดภาคเรียนไป
ฝรั่งเศส	- มีกำหนดทยอยเปิดการเรียนการสอนตั้งแต่วันที่ ​11 พฤษภาคม 2563	- ให้แต่ละเขตการปกครองกำหนดวันเปิดเรียนได้เองขึ้นอยู่กับสถานการณ์ของแต่ละพื้นที่ - กำหนดจำนวนผู้เรียนในแต่ละห้อง และบังคับใช้มาตรการรักษาระยะห่าง และมาตรการทางสาธารณสุขอย่างเคร่งครัด - จัดทำหลักสูตรใหม่ให้สามารถจัดการเรียนการสอนได้ในเวลาที่สั้นลง - ผู้ปกครองสามารถเลือกได้ว่าจะส่งบุตรหลานกลับเข้าเรียน หรือเรียนจะให้เรียนแบบทางไกล
อาเจนติน่า	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- อยู่ระหว่างการจัดทำแนวทางการเรียนรู้แบบดิจิทัล การทำหนังสือ โรงเรียน ทีวี และวิทยุ เพื่อให้มั่นใจว่าการเรียนสามารถดำเนินไปได้อย่างต่อเนื่อง
เลบานอน	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- ให้การสนับสนุนแนวคิดเรื่อง “การศึกษาที่เป็นหนึ่งเดียวกันอย่างยั่งยืน (Resilient Educational Solidarity)”
คอสตาริกา	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- จัดให้มีการจัดการเรียนการสอนแบบทางไกล - ยกเลิกการสอบระดับชาติทั้งหมด - มีการติดตามพื้นที่เสี่ยงที่อาจมีเด็กออกกลางคัน
โคลัมเบีย	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- อยู่ระหว่างการจัดทำ application สำหรับครูเพื่อประเมินสภาวะทางอารมณ์และติดตามความก้าวหน้าในการเรียนของผู้เรียนเป็นรายบุคคล
เม็กซิโก	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- แจกหนังสือเรียนฟรีให้กับผู้เรียนทุกคน - จัดการเรียนการสอนผ่านทางโทรทัศน์เพื่อให้ทุกคนในประเทศได้รับการศึกษา
เอกวาดอร์	- ยังไม่ได้กำหนดวันเปิดภาคเรียน	- จัดการเรียนการสอนทางไกล โดยจะใช้แนวทางการเรียนการสอนแบบนี้ควบคู่ไปกับการเรียนการสอนปกติในช่วงหลังโรคระบาดด้วย

จากการหารือระดับนานาชาติข้างต้นพบว่า การปิดเรียน (school closure) นำมาซึ่งประเด็นท้าทายที่ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศในวงกว้าง
โดยประเด็นที่ได้รับการหยิบยกเพื่อหารือในเวทียูเนสโกนั้น อาทิ

1) ความเหลื่อมล้ำทางโอกาสในการเข้าถึงการศึกษา
2) การตัดสินใจกลับเข้าเรียนและออกกลางคันของผู้เรียน
3) การขาดโภชนาการและการเข้าถึงทางสาธารณสุขที่จำเป็น
4) ผลกระทบของการระบาดของไวรัสโควิด 19 ต่อสภาวะทางจิตใจของผู้เรียน
5) การเพิ่มขึ้นของความรุนแรงต่อเด็กหญิงและสตรี
6) การใช้ประโยชน์จากนวัตกรรมการเรียนการสอนทางไกลในช่วงหลังภาวะโควิด 19

จากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ทุกฝ่ายเห็นพ้องต้องกันว่า แนวคิดเรื่องการเปิดโรงเรียนเป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนและการกำหนดนโยบายต่าง ๆ นั้นขึ้นอยู่กับวิวัฒนาการของโรคระบาดในแต่ละประเทศ โดยการปิดเรียนไม่ได้สร้างผลกระทบต่อการจัดการศึกษาเพียงอย่างเดียว หากแต่เชื่อมโยงไปยังมิติทางด้านสุขภาพ การสาธารณสุข และความเป็นอยู่ของประชาชนด้วย ดังนั้น การเปิดเรียน เป็นประเด็นที่ทุกภาคส่วนต้องร่วมกันพิจารณาโดยคำนึงถึงปัจจัยสำคัญต่างๆ อาทิ ความปลอดภัย และสุขภาพที่ดีของนักเรียน ครู และครอบครัว นอกจากนี้ ควรต้องคำนึงถึงการปรับตารางการสอนให้ครอบคลุมเนื้อหาในช่วงที่ไม่มีการเรียนการสอน ความต่อเนื่องของการเรียนทางไกลกับการเรียนในห้องเรียน การดูแลความสะอาดอาคารสถานที่ของโรงเรียน และการกำหนดมาตรการการป้องกันอื่น ๆ ควบคู่กันไปด้วย ทั้งนี้ แต่ละประเทศ สามารถใช้เอกสาร “แนวทางการเปิดโรงเรียน (Framework for Reopening Schools)” ที่จัดทำขึ้นโดยความร่วมมือของยูเนสโก ยูนิเซฟ โครงการอาหารโลก และองค์การธนาคารโลก เป็นแนวทางประเมินความพร้อมในการเปิดเรียน

สถานการณ์การระบาดของไวรัสโควิด 19 แสดงให้เห็นว่า “การศึกษา” เป็นเครื่องมือสำคัญที่มีบทบาทในการยกระดับความเป็นอยู่และคุณภาพชีวิตของประชาชนของโลก จึงนับเป็นโอกาสที่ดีของประชาคมนานาชาติทางการศึกษา ที่จะได้ร่วมมือกันสร้างความเข้มแข็งทางการศึกษา โดย Ms. Audrey Azoulay ผู้อำนวยการใหญ่ยูเนสโกเน้นย้ำว่า “การมียุทธศาสตร์ที่ดีสำหรับการเปิดเรียนนั้นจะช่วยป้องกันเด็กออกจากโรงเรียนกลางคัน และลดความเหลื่อมล้ำในทุกมิติอันเนื่องมาจากภาวะการระบาดของไวรัสโควิด 19 ได้” ซึ่งยูเนสโกจะได้ขับเคลื่อนโครงการ “พันธมิตรการศึกษาโลก (Global Education Coalition)” เพื่อประสานความร่วมมือของประชาคมโลกด้านการศึกษา โดยเฉพาะการพิจารณามิติต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเปิดการเรียนการสอนในโรงเรียนควบคู่ไปกับการสนับสนุนการจัดการศึกษาทางไกล เพื่อให้มั่นใจได้ว่าประเทศสมาชิกจะสามารถจัดการเรียนรู้ได้ในทุกสภาวะ และพัฒนากระบวนทัศน์การปฏิบัติงานให้สามารถรับมือกับวิกฤตการณ์ที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้อย่างมั่นคง

แหล่งข้อมูล :
1. https://en.unesco.org/news/13-billion-learners-are-still-affected-school-university-closures-educational-institutions
2. https://en.unesco.org/news/education-ministers-share-plans-reopening-schools-after-covid-19-closures
3. https://www.instagram.com/p/B_q--OgnRhj/?utm_source=ig_web_copy_link

*************************************************************************

ข้อมูล : องค์การยูเนสโก (UNESCO)
แปล/สรุปโดย กชกร คัตตพันธ์ อาสิฬ์เฎร์
เรียบเรียงโดย สุปราณี คำยวง
รายงานโดย: กลุ่มสารสนเทศต่างประเทศ
สำนักความสัมพันธ์ต่างประเทศ สป. กระทรวงศึกษาธิการ
ข้อมูล ณ: วันที่ 8 พฤษภาคม 2563