องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก

(United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - UNESCO)

องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือที่เรียกกันย่อๆว่า ยูเนสโก (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO) เป็นองค์การชำนัญพิเศษแห่งหนึ่งขององค์การสหประชาชาติ ตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน 2489 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 มีประเทศสมาชิก 20 ประเทศ ได้ร่วมมือกันให้สัตยาบันธรรมนูญขององค์การ ที่ว่า “สงครามเกิดขึ้นในจิตใจมนุษย์ ดังนั้นจึงต้องสร้างความหวงแหนสันติภาพให้เกิดขึ้นในจิตใจของมนุษย์ด้วย” นอกจากนี้ธรรมนูญยังบ่งชี้ด้วยว่า “สันติภาพที่เกิดจากการตกลงทางการเมือง ทางเศรษฐกิจระหว่างรัฐบาล เพียงอย่างเดียวย่อมไม่ได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่แท้จริงและยืนนานจากประเทศต่างๆ ในโลก สันติภาพจะต้องวางรากฐานอยู่บนความร่วมมือทางภูมิปัญญาและจิตสำนึกของมนุษยชาติ”

สมาชิก 195 รัฐสมาชิก (Member States) และสมาชิกสมทบอีก 9 ประเทศ (Associate Members) และมีสำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ อีก 199 แห่งทั่วโลก (รายชื่อสำนักเลขาฯ)

ภาษาที่ใช้เป็นทางการขององค์การคือภาษาอังกฤษและฝรั่งเศส ภาษาที่ใช้ระหว่างการประชุมสมัยสามัญและคณะกรรมการบริหารคือภาษาอังกฤษ ฝรั่งเศส รัสเซีย อาหรับ สเปน และจีน

จุดมุ่งหมายของยูเนสโกเพื่อส่งเสริมสันติภาพ โดยส่งเสริมความร่วมมือของนานาชาติทางการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรม เพื่อให้ทั่วโลกเคารพในความยุติธรรม กฎหมาย สิทธิและเสรีภาพที่มนุษย์พึงมีโดยไม่ถือเชื้อชาติ เพศ ภาษา หรือศาสนา ตามกฎบัตรสหประชาชาติ

ผู้อำนวยการใหญ่องค์การยูเนสโก (Director-General) คนปัจจุบันคือ นาง Irina Bokova ซึ่งได้รับเลือกให้ดำรงตำแหน่งเป็นวาระที่ 2 ในการประชุมสมัยสามัญของยูเนสโกครั้งที่ 37 เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2556 โดยจะมีวาระการดำรงตำแหน่ง 4 ปี

ประเทศไทยได้เข้าเป็นสมาชิกเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2492 เป็นประเทศที่ 49 (3 ปีหลังจากการจัดตั้งองค์การ) ภายหลังจากการเข้าเป็นสมาชิกรัฐบาลไทยโดยคณะรัฐมนตรีได้แต่งตั้งคณะกรรมการขึ้นเรียกว่า คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (National Commission for UNESCO) และจัดตั้งหน่วยงานเพื่อประสานงานเกี่ยวกับยูเนสโกคือ สำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (Secretariat of the Thai National Commission for UNESCO) ซึ่งเป็นไปตามธรรมนูญขององค์การยูเนสโก ที่กำหนดให้รัฐสมาชิกมีหน่วยประสานงานกับองค์การในฐานะตัวแทนรัฐบาลและหน่วยงานสำคัญต่างๆของประเทศ 

ปัจจุบันสำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาติ ของประเทศไทย ตั้งอยู่ที่่ สำนักความสัมพันธ์ต่างประเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ 

ตำแหน่งต่างๆ ในคณะกรรมการแห่งชาติว่่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ

- ประธาน (Chairperson) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ 

- รองประธาน (Vice-Chairperson) ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ 

- เลขาธิการ (Secretary-General  รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (ฝ่ายต่างประเทศ)

- รองเลขาธิการ (Vice Secretary-General) ผู้อำนวยการสำนักความสัมพันธ์ต่างประเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

ข้อมูล ณ เดือนพฤศจิกายน 2556